O EXÉRCITO FRANCÉS DE NAPOLEÓN BONAPARTE EN CATOIRA
Nos primeiros meses de 1809 as tropas de Napoleón Bonaparte saquearon as parroquias de Catoira asasinando a máis de 20 veciños dos que non debemos esquecelos por formar parte dun feito histórico en Galiza “a expulsión do exército francés polo pobo galego”.
Comezo honrando ás nosas veciñas e ós nosos veciños que loitaron e non poideron
fuxir desta barbarie, moitos deles de idade avanzada. Loitaron como valentes
por defender a terra da que naceron, contribuíndo así a entrar na historia na
que obrigaron ós xefes da guerrilla francesa a dispersar as súas forzas.
Por eles, van esta publicación. Sit ei terra levis.
ANTECEDENTES
O exército francés có pretexto de atravesar a Península para dirixirse a Portugal, aproveitou a ocasión para ocupar España. Os franceses ían disolver o reino de Portugal, un baluarte (fortificación militar) que Inglaterra dispuña no sur de Europa. Carlos IV, despois do Motín de Aranjuez, decidiu abdicar no seu fillo Fernando VII.
Despois aconteceu o que todos sabemos: Napoleón chama a
Francia a pai e fillo, Fernando restitúe na coroa a Carlos, este abdica en
favor de Napoleón e, por último, o emperador nomea rei de España ó seu irmán
Jóse I (Pepe Botella).
O pobo español comeza a mobilizarse e álzase en armas contra os franceses,
cá idea de repoñer a Fernando VII no seu trono.
Na Coruña formouse a primeira Xunta o 31 de maio de 1808, pero antes, en
Vilagarcía, na praza do Mercado, o día 8 deste mes, xa se fixo unha
concentración en defensa de Fernando VII e de repulsa contra os invasores.
En xaneiro de 1809, dous exércitos de Napoleón, comandados polos seus mellores mariscais, Jean de Dieu Soult e Michel Ney, entraron en Galiza perseguindo as tropas británicas ó mando do xeneral Moore, quen morreu na Batalla de Elviña (A Coruña).
-january-17th-1809,-from-'the-martial-achievements-of-great-britain-and-her-allies-from-1799-.jpg)
Os franceses iniciarian a ocupación do páis,
comentendo roubos, saqueos, violacións e asesinatos, debido a que os exércitos
non estaban acompañados de suministros e tiñan que abastecerse sobre o terreo
ou marcha.
O capitán do navío José Brandariz, o capitán de infantería José Pardiñas e Luís
López Ballesteros foron os que lideraron esta rebelión na zoa vilagarciana.
Brandariz tomou a iniciativa e solicitou a axuda dos ingleses, que enviaron
a fragata Lively, o que resultou fundamental, debido ós escasos medios cós que
se contaban.
O ALTO DA SIAGOGA
(entre Cordeiro e Catoira).
Xuntáronse armas e
pediuse a axuda dos ingleses, como queda dito, que enviaron a Lively cargada de
munición, comandada por Mr. George M. Kinley.
Este último estaba ben defendido por Brandarís e os seus guerrilleiros, pero no Alto de Siagoga era máis débil e foi por alí onde entraron os franceses. Unha vez forzado este paso, era imposible detelos e ó seu paso pola costa foron destruíndo cando interés atoparon. Así, ó seu paso por Catoira causaron numerosas mortes e o mesmo en Bamio e Carril.
OS MÁRTIRES DE CATOIRA
En vistas disto, o dia 6 de marzo saen de Santiago 800 soldados franceses para atacar Vilagarcía. Escollen o Alto da Siagoga, Cordeiro, porque estaba máis desguarnecido. No seu paso os franceses arrasaron con todo, mesmo cás parroquias de Catoira, das que a xente non puido escapar debido á sorpresa do ataque.
Un destacamento baixou ó Concello de Catoira para saquear e asasinar a todos aqueles veciños que opuxeran resistencia como testemuñan nos libros de fábrica e outros documentos.
Parroquia Oeste:
"Dentro
de la Iglesia Parroquial de la feligresía de Santa Eulalia de Oeste, a seis días
del mes de marzo, año de mil ochocientas y nueve, se dio sepultura al cadáver
de D. Francisco de Dios Coucelo, Presbítero, a quien alevosamente e indefenso
mataron los satélites del corso Napoleón, los que pasaron en el mismo día de la
fecha por ésta matando a quanto hallaba sin expedición de personas, robaron y
quemaron parte considerable de las partes de estos habitantes. Llegó a tanto la
ferocidad y desenfreno de estos bárbaros enemigos, comunes, que ni el Sagrario
o depósito de Su Divina Magestad fue reservado pues le llevaron, y las formas
consagradas las trajeron a la escalera de la Casa Rectoral, donde se hallaron
algunas pisadas, maltratadas de los pies de aquellos malvados..." (f. 61
r. Del Libro de Defunciones (1752- 1852); y " en el mismo día se dio
sepultura al cadáver de D. Juan Ignacio Lavandeyra, Presbítero, el que murió en
compañía... del antecedente".
Polos mandatos arzobispais para dar conta das misas da
fundación en 1831, o cura de San Pedro de Dimo dí:
"Con
respecto a las mejoras que pude haber adquirido de un libro (bastante derruydo)
de esta mi parroquial que da una limitada idea de ella, a causa de haber
permitido los mas antiguos en el fatal incendio ocasionado por las tropas
enemigas y francesas en el bien público y justificativa catástrofe, que con
mucho prejucio padeció esta rectoral en aquel tan amargo invasión".
Así pois en Dimo
incendiaron a casa reitoral, roubaron todo o que atoparon e mataron a 13
veciños, entre eles:
Cayetano Otero
José Castaño
Manuel Conde
Josefa Torrado (solteira).
Ramón Bouza (viúvo).
Egidio Sesmay (casado).
Andrés Lobato
José Rodríguez
Tomasa Torrado (casada).
Polas mesmas datas, tamén o crego de Oeste, escribe isto ó bispo:
"...
fundadas no lo se ni es posible saberlo, porque en seis de mayo del año mil
ochocientos nueve fue tan disgraciada esta iglesia que esta a mi cargo y casa
en que vivo que los satélites de Napoleón ni en la iglesia ni enla dicha casa
dejaron cosa alguna de manera que en la y glesia robaron cuanta plata tenía
atreviendose a abrir la Custodia sacar della el Copón arrojando por el suelo
las partículas consagradas... no respetaron mis alajas ni libros porque el
libro donde estaban asentadas las misas de fundación con sus ypotecas los
hicieron pedazos de suerte que fue tal tan grande mi desgracia que me dejaron
con la camisa que tenía puesta".
Nesta parroquia tamén arrasaron, queimaron casas,
roubaron e mataron entre outros dos que
non hai constancia e así testemuña o párroco Don Joaquin da Sierra e Arce:
Don Francisco de Dios Couselo
(presbístero) (sarcedote).
Don Juan Ignacio Lavandeira
(prebístero) (sarcedote).
Rosalía López.
En San Miguel de
Catoira, a pesar de que moitos, alertados polo acontecido en Dimo e Santa
Baia, fuxiron pero mataron a:
Vicenta Conde (Corredoira).
Agustín de Figueira
(Trasdaveiga, marido de Cayetana de
Míguez).
Manuela Santiago (Carral, viúva de
Andrés Gómez)
Manuel da Figueira (Marido de Manuela
Díaz)
Micaela da figueira (viúva).
Francisco Caamaño (viúvo).
Todas e todos de avanzada idade, que non puideron escapar
moi lonxe.
En San Mamede de
Abalo mataron a:
Gabino Loureiro (presbítero)
(sarcedote).
Gregorio Lorenzo
Manuel Torrado
Juan Loureuiro
Luis Lorenzo
Bernardo Isorna.
Moitas veciñas e veciños, entre eles o meu tataravó, escondíanse onde
podían e neste caso foi debaixo da Ponte Vella de Catoira mentres pasaban os
franceses por arriba.
%20%C2%A9%20andan2.jpg)
PROGRESIÓN NOUTROS CONCELLOS
Os franceses
continuaron có seu "aquelarre” por Bamio, onde mataron ó párroco Don
Francisco Antonio Moas Barreiro e a outras 23 persoas, e Trabanca Sardiñeira,
matando ó presbítero Don Benito Lorenzo. Os de Carril avisados, tentaron fuxir
para a illa de Cortegada, pero moitos foron alcanzados polas balas dos
franceses. Así chegaron a Vilagarcía, que tamén foi devastada e incendiada, aínda
que a maioría da xente fuxira para Lobeira. Nuns poucos anos Vilagarcia foi
recuperándose O 22 de xuño o exército de Napoleón abandona Galicia, cá perda
de 47.000 dos 70.000 soldados que trouxera.
Padrón tamén foi vítima dos ataques das tropas de Napoleón. En abril do 1809 penetran na vila e cometen grandes tropelías e demandos, sobre todo en fincas e no convento de Herbón. Os veciños tiveron que fuxir ós montes. As tropas queimaron e asaltaron casas, estragaron a fonte e o convento do Carme. Polo menos os veciños tiveron tempo e oportunidade de salvar os libros e as imaxes, cousa que lograron ó repartilos entre as casas da vila.
A desaparición de 200 soldados franceses en Betanzos, a Batalla de Elviña
(A Coruña), a Reconquista de Vigo e outras moitas batallas i escaramuzas
levadas a cabo tanto en Galiza como no norte de Portugal revelaron ó mundo unha
extraordinaria lección: o exército francés non era invencible cando enfrontábase
a un país en armas e disposto a morrer. Todas estas accións, levadas a cabo no
primer semestre de 1809, expulsaron de España en só cinco meses os mariscales
Soult e Ney para non voltar máis.
REFLEXIÓNS
“Esa maldita guerra foi o inicio de tódolos desastres de
Francia”, recoñecía Napoleón anos despois.
As batallas do pobo galego contra os franceses de
Bonaparte foi un episodio que hoxe en día sorprende ós historiadores:
<<Ós cinco meses de ser invádida, váiase libre
Galiza, merced ó seu asombroso levantamento unánime, á súa actividade e
perseverancia. Pódese coñecer entón o que pode ser un pobo defendendo o seu fogar
e a súa patria. Rudos paisanos, tropas sen instrución e mal armadas, caudillos
inexpertos triunfaron de huestes (exército en campaña) aguerridas e de
consumados xenerais.>> Eduardo Chao.
<<Parece mentira que un corpo de exército tan
numeroso e aguerrido como o que mandaba Ney non puidera facer fronte ós
indisciplinados galegos.>> “Historia del imperio”, Thiers.
<<O feito de que paisanos mal armados, sen
coñecementos nin experiencia militar algunha, derrotados e dispersos
frecuentemente, fixo fracasar ó xenial Emperador e ós seus valentes `vencedores
de Europa`, obrigándoos, finalmente a evacuar España, é unha verdade que os
profesionais non soen admitir facilmente, e iso non soamente os franceses,
senón tamén os británicos e, as veces, os propios españois.>> Louis Madelin, historiador.
<<Os batallóns de Lord Wellington serían rapidamente
exterminados se os franceses, inquietados polos xefes das guerrillas, non se
viran obrigados a manter dispersas as súas forzas>>. “Guerra da
Península”, Napier.
Texto extraído:
“Aquela xente de Catoira”, Pepe Castaño Dios. Páx. 83.
Wikipedia
https://www.revistaesmas.com/vilagarcia-contra-la-invasion-francesa.html
https://www.revistaesmas.com/vilagarcia-contra-la-invasion-francesa.html
Comentarios
Publicar un comentario